جامع (اسم الله)
«جامع» از ریشه «جمع» و به معناى به هم ضمیمه کردن، نزدیک کردن و گردآوردن چیزهایى در کنار هم است. جامع در وصف خدا، گاهى ذاتى و به معناى جامع فضایل و صفات نیکو، و گاهى فعلى است که دلالت دارد خداوند متعال به حق، جامع متفرقات و همانندها و اشیاى ضدّ است.
لفظ «جامع» در قرآن در سه مورد آمده و در دو مورد وصف خداوند متعال قرار گرفته است، چنان که مى فرماید:
«رَبَّنا اِنَّک جامِعُ النّاسِ لِیوم لارَیبَ فیهِ اِنَّ اللّهَ لا‌یخلِفُ المیعاد». (سوره آل عمران/۹) «پروردگارا! تو گرد آورنده مردم در روزى هستى که در آن شک نیست، خدا خلف وعده نمى کند».
«...اِنَّ اللّهَ جامِعُ المُنفِقینَ والکفِرینَ فى جَهَنَّمَ جَمیعا». (سوره نساء/۱۴۰) «خدا منافقان و کافران را در جهنم گرد مى آورد».
و در مورد سوم، صفت امر (به معنى کار) آمده است، چنان که مى فرماید:
«...وَ إِذا کانُوا مَعَهُ عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ یذْهَبُوا حَتّى یسْتَأْذِنُوهُ...». (سوره نور/۶۲) «هرگاه مؤمنان درباره کار عمومى با پیامبر باشند، مجلس را بدون اذن او ترک نمى کنند».
در هر حال مقصود از وصف «جامع» این است که خدا همه را در روز قیامت جمع مى کند و از آنجا که چنین روزى، روز سخت است، قبل از جمله «إِنَّک جامِعُ النّاس» در آیه مذکور، از خدا طلب رحمت مى شود تا خدا به داد انسان برسد و مى فرماید:
«رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْک رَحْمَةً إِنَّک أَنْتَ الوَهّاب». (سوره آل عمران/۸) «پروردگارا! قلبهاى ما را پس از آن که هدایتمان کردى از حق برمگردان، رحمت خود را براى ما ارزانى دار، حقّا که تو بى نهایت بخشنده اى».
پانویس
منابع
- آیت الله سبحانی، منشور جاوید، ج۲ ص ۱۷۲.
- فرهنگ قرآن، ج۹.